یوسف بن حاتم شامی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | قرن هفتم قمری |
| تاریخ وفات | ۶۷۶ق |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محقق حلی • یحیی بن سعید حلی • سید بن طاووس |
| اجازه روایت از | سید بن طاووس |
| تألیفات | الدر النظیم • الاربعین فی فضائل امیرالمؤمنین |
جمال‌الدین یوسف بن حاتَم شامی عامِلی از عالمان شیعه سده هفتم هجری است. او شاگرد محقق حلی (متوفای ۶۷۶ق) و سید بن طاووس (متوفای ۶۶۴ق) بوده و اجازه‌ای از سید داشته است. تراجم‌نویسان، او را فقیهی فاضل و عابد وصف کرده‌اند که دارای تألیفات متعددی بوده است. از این عالم شیعه، اطلاع دیگری جز سخنان فهرست‌نویسان یا متأخران درباره او در دست نیست و بر خلاف معاصرش ابن طاووس، خود و کتاب او، یعنی الدرّالنظیم چندان شهرت نیافته‌اند.
زندگی‌نامه
از تولد و وفات او اطلاعی در دست نیست. بنابر آن‌چه در مقدمه کتاب الدر النظیم آمده، وی را این‌گونه نامیده‌اند: الشیخ جمال‌الدین یوسف بن حاتم بن فوز بن مهنّد الشامی المَشْغَری العاملی.
مشایخ و اساتید
- محقق حلی؛ شیخ حر عاملی به این مسأله در امل الآمل تصریح کرده است.
- یحیی بن سعید حلی صاحب کتاب الجامع فی الفقه.
- سید بن طاووس؛ شیخ جمال‌الدین یوسف از وی اجازه‌ای مفصل و دارای فصول متعدد داشته و سید بن طاووس آن را کتاب الإجازات لکشف طرق المفازات نامیده است. بخشی از این اجازه، موجود بوده و مجلسی آن را در بحار ذکر کرده است.
در کلام دیگران
محمدباقر خوانساری در روضات، مدرس تبریزی در ریحانة الادب، شیخ حر در امل الآمل، افندی اصفهانی در ریاض العلماء او را از علما و فقهای اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم دانسته و بر فاضل و عابدبودن وی تأکید کرده‌اند.
همچنین از لابلای کتب فقهی استفاده می‌شود که وی در فروعات فقهی بین علمای امامیه، شهرتی داشته و اگر چه اثری فقهی از او باقی نمانده، اما نظرات او در کتاب‌ها منعکس شده است. از این رو شهید ثانی در ذکری نیز در مسأله فقهی، جمع بین دو نماز از شیخ جمال‌الدین یوسف و پاسخ محقق حلی، مطلبی را نقل کرده که نشان شأن و منزلت بالای او دارد.
آثار
دو اثر مشهور شامی عبارتند از:
- الدر النظیم ؛ این کتاب به زندگی چهارده معصوم اختصاص دارد و مؤلف در بخش اعظم آن به زندگانی رسول خدا پرداخته است.
- کتاب الاربعین که در فضائل امیرالمؤمنین بوده و منتشر نشده است. تمامی این کتاب توسط سید هبةاللّه بن أبی محمّد الحسن الموسوی در کتاب المجموع الرائق به صورت مخطوط آمده و مجلسی درباره‌اش می‌گوید: اکثر علما از آن بهره برده و بر آن اعتماد کرده‌اند.
پانویس
منابع
- شامی، یوسف بن حاتم، الدر النظیم فی مناقب الأئمة اللهامیم، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۲۷ق.